Месяц: Декабрь 2023
Բարոյագիտություն
Երեխաների մեջ առաջնահերթը բարոյական արժեքների ձևավորելն է: Բարոյական
ընտրությունը միշտ կատարվում է գիտակցաբար, ինքնակամ, համաձայն անձի
ներքին համոզմունքների: Այսպիսով, բարոյականության կարևորությունը մարդու
կյանքում որոշիչ նշանակություն ունի: Բարոյականությունը ազդում է մարդկային
փոխգործակցության բոլոր ոլորտների վրակրոն, արվեստ, իրավունք, ավանդույթներ և սովորույթներ: Վաղ թե ուշ յուրաքանչյուր անհատի գոյության մեջ հարցեր են առաջանում ինչպես ապրել, ինչ սկզբունքով առաջնորդվել, ինչ
ընտրություն կատարել և նա պատասխանի համար դնում է սեփական խիղճը:
Կոշտ թափոններ: Աղբի հիմնախնդիրը
Կենցաղային անպետք իրերը, խոհանոցային մնացորդները, արդյունաբերության տարբեր ճյուղերի մնացորդները և այլ անպետք ու չօգտագործվող իրեր ժամանակի ընթացքում հավաքվում են ինչոր տեղ և վերածվում են աղբի կամ թափոնների հսկայական սարերի: Թափոնները կարող են լինել պինդ, հեղուկ և գազային: Հեղուկ և գազային թափոններին անվանում են արտահոսք կամ արտանետում, իսկ պինդ թափոններին` աղբ: Պինդ թափոնները լինում են կենսաքայքայվող (խոհանոցային մնացորդներ, գոմաղբ, թղթի և սննդի մշակման գործարանների թափոններ) և ոչ կեսաքայքայվող, ինչպիսիք են մետաղները, ապակին, պոլիեթիլենը, ռետինը և այլ նյութեր:
Միջին հաշվարկով յուրաքանչյուր մարդու համար ամեն տարի արդյունահանվում և աճեցվում է 20 տոննա զանազան հումք, որը մոտ 800 տոննա ջրի և մեծ քանակությամբ էլեկտրաէներգիայի օգնությամբ վերածվում է 2 տոննա անմիջական օգտագործման արտադրանքի: Դժվար չէ նկատել, որ սկզբնական հումքի 90%-ը վերածվում է թափոնների, սրանք արդյունաբերական ու գյուղատնտեսական թափոններ են, նույն բախտին է արժանանում նաև ջրի հիմանական մասը: Վերջնական շուրջ 2 տոննա ստացված ապրանքի մի զգալի մասն էլ շուտ օգտագործվելուց հետո կրկին վերածվում է աղբի:
Հաշվարկները ցույց են տալիս, որ եթե 1 տարվա կենցաղային աղբը չոչնչացվի և ամբողջ աշխարհից հավաքվի մեկ տեղ, ապա կառաջանա շուրջ 6000 մետր բարձրությամբ աղբի սար:
Աղբի քանակը տարեցտարի աճում է: Դրա պատճառներից են
· Երկրագնդի բնակչության աճը
· Միանգամյան օգտագործման ապրանքների մեծ քանակությունը
· Օգտագործվող ապանքատեսակների բազմազանության աճը
· Մարդկանց կենսամակարդակի բարձրացումը և գիտության ու տեխնիկայի նորանոր նվաճումները
Երկրագնդի բնակչությունը աճում է ուղղակի աննախադեպ տեմպերով: Միայն վերջին 180 տարում աշխարհի բնակչության թվի ավելացել է 7 անգամ: Բնակչության աճի զուգահեռ աճում է նաև մարդկանց պահանջները բավարարելու միջոցների քանակը:
Այսօր մեր կենցաղում միանգամյա օգտագործման ապրանքերի քանակը անընդհատ աճում է: Դրանց թվաքանակի աճը դառնում է մտահոգիչ, քանի որ այսպիսի ապրանքների մեծամասնությունը կազմում են ոչ կեսաքայքայվող ապրանքներ` հիմանակնում պոլիեթիլեն:
Յուրաքանչյուր տարի մարդը ստեղծում է մի քանի հարյու նոր տեսակի նյութը, ըստ այդմ ավելանում են նաև թափոնների տեսակները:
Մարդկանց կենսամակարդակի բարձրացումը հնարավորություն է տալիս դեն նետել իրեր, որոնք դեռևս կարելի է օգտագործել, բայց մարդիկ դրանք ժամանակակից չեն համարու և դեն են նետում, նպաստելով աղբի քանակի ավելացմանը: Զարգացող երկրները մինչև 2017 թվականը զարգացած երկրներից առաջ կանցնեն հնացած համակարգչային տեխնիկայի թվաքանակով, իսկ ևս 13 տարի անց նման համակարգիչների ընդհանուր թիվը կարող է հասնել 1,1 միլիարդի, ուստի անհրաժեշտ է վերաիմաստավորել «էլեկտրոնային աղբի» դեմ պայքարի քաղաքականությունը. այս կարծիքին են ամերիկացի ու չինացի գիտնականները:
առաջադրանքներ
14.12.2023
Ուր որ նայում եմ, քարե բարձունք է,
Քարե արցունք է, քարե ժպիտ,
Քարե սարսուռ, է ու քարե սունկ է,
Քարե ծաղկունքի քնքշանք է բիրտ։
Քարերի վրա քարե վագրեր են,
Ուր-որ է պիտի պատռեն իրար։
Քարե երգեր են, քարե վանքեր են,
Քարե հավքեր են քիվերն ի վար։
Քարե մրրիկ է ու քարե բուք է,
Քարե բողոք է ու քարե բերդ,
Քարե շեփոր է, քարե թմբուկ է,
Քարե թափոր է, քարերի երթ…
Քարե ընդվզում, քարե տանջանք է,
Քարե ավար է, առևանգում…
Քարե զարմանք է ու զարհուրանք է,
Քարե թռիչք է, քարե անկում։
Քարե ամպրոպ է ու ծիածան է,
Քարե լծկան է ու քարե մաճ.
Քարե մագաղաթ, քարե մատյան է,
Քարե խորհուրդ է ու քարե խաչ։
Մեր բաժին աստված, քո սիրտն էլ քար էր,
Որ մեզ քարերը տվիր նվեր,
Բայց քո կյանքը կարճ, մերը երկար էր,
Ու երկարում է քարերն ի վեր։
Իմ կարծիքով հեղինակը քար է անվանում որովհետև ամենուր անտարբերություն է։
ԱՆՈՒՆԴ ՏԱԼԻՍ
Հայաստա՛ն, անունդ տալիս,
Ժայռի մեջ մի տուն եմ հիշում,
Ալևոր կամուրջի հոնքին
Ծիծեռի մի բույն եմ հիշում,
Թեքված մի մատուռ եմ հիշում
Եվ բերդի տեղահան մի դուռ,
Ավերակ տաճարի մի վեմ
Եվ բեկված մի սյուն եմ հիշում:
Հիշում եմ լքված մի թոնիր,
Բերանին մամռոտած մի խուփ,
Մամռոտած որմի խոռոչում
Մասրենու վարսաթափ մի թուփ,
Աշխարհի քարերին մաշված,
Աշխարհից խռոված մի ցուպ,-
Եվ հեռվում ինչ-որ ուշացած
Ձիերի դոփյուն եմ հիշում:
Արևոտ մի սար եմ հիշում,
Ճակատին ձյունի պատառիկ,
Սարն ի վար բարակ մի առու—
Շուրթերին հայրեն ու տաղիկ,
Ցորենի կանաչ արտի մեջ
Առվույտի կապույտ մի ծաղիկ
Եվ արտի եզրին՝ մենավոր
Մի բարդու շրշյուն եմ հիշում:
Իմ Հայաստանում գեղեցիկ տներ կան , կամուրջներ ՝ որտեղ ծիծեռնակները բույն են շինում ; Հայաստանի ամեն մի մատուռ , ամեն մի բերդ ու տաճար իր պատմությունն ունի , տաճարի սյուներն ասես պատմում են մեր անցած դժվար ճանապարհի մասին ; Թոնրից եկող թարմ լավաշի հոտն եմ սիրում ; Արտերի շուրջը տնկած բարդիներն ասես բարևում են ու տուն կանչում ; Սիրում եմ նայել մեր սարերին և սարերից իջնող կարկաչահոս առուներին ;
Թարգմանություն հայերեն
13.12.2023
Ասում են, թե հեռանալիս շատերն են ափսոսում, որ քիչ են ճամփորդել, քրտնաջան աշխատել և բավականաչափ չեն սիրել…
Չգիտեմ … գուցե…
Բայց ես աշխատում էի նրանց լուրջ խնդիրների հետ, որոնց ճանապարհորդությունները ծածկում էին ամբողջ աշխարհը, իսկ ոմանք պարզապես առօրյա կյանքի Պատկեր ունեին…
Նևրոզներով նրանք, ովքեր ընդհանրապես չեն աշխատել, կամ աշխատել են այնպես, որ դա հաստատ շատ ժամանակ չի խլել…
Նրանց դեպրեսիաներով և խափանումներով, ովքեր զրկված չեն եղել կայացած փոխադարձ սիրուց…
Եվ շատ … շատ խոսեց հեռացող մարդկանց հետ…
Եվ հաճախ է պատահել, որ մարդիկ ընդհանրապես ոչ մի բանի համար չեն զղջացել…
Նրանք գտան իմաստություն ՝ ընդունելու իրենց ճակատագիրը այն տարբերակում, որում տեղի ունեցավ…
Եվ եթե ինչ-որ մեկը զղջացել է, ապա միայն այն բանի համար, որ սովորական մարդու հասարակ կյանքը նրանց համար բացվել է որպես երջանկություն, Միայն վերջին շեմին…և երկար տարիներ նրանք ամեն կերպ հրաժարվել են դրանից ՝ մտածելով, որ սովորական լինելը ամոթ է…
Եվ նրանք սկսեցին երկար Խաղեր արտասովոր…
«Լուսավորվածների» մեջ, որոնք ընդունվել են» գոյության Սուրբ գաղտնիքներին», որոնք բարձրանում են իրենց մահկանացու էության վրա, տիրապետում են անբանական պրակտիկային, մաքրվում են Սուրբ ջրերով, որոնք նվիրված են Նևա…մի սենսեյներին Նևա…նիրվանայի մեջ, հասնում են աստղերին, զարգացնում են գերտերություններ, ցատկում են գլխից վեր, ստեղծում են իրենց զրոյից, հագեցնում են բարդ քաղցը Լեռնային էլֆերի սննդով, ընդունում աստվածային ասաններ, որոնք իրենց հասնում են ապշեցուցիչ իդեալականության…
Այնպիսիներում, որոնց մասին դուք չեք մտածի, որ, կներեք, նրանք գնում են զուգարան … …
Նրանք խաղում էին այս խաղերը ՝ առանց ավելի լուսավոր ու երջանիկ դառնալու…
Եվ ընդհանրապես չհասկանալով, որ իսկապես զով է խաղալուց զերծ մնալը…
Թույն է սովորական լինելը, և Ձեր անձնական համոզմամբ, և ոչ թե կրոնական ուսմունքով, մի դավաճանեք, մի պոռնկացեք, մի սպանեք, մի կորցրեք սիրտը, մի ստեղծեք կուռքեր…
Թույն — զգույշ լինել մարդկանց հետ…
Դժվար օրվանից հետո զով է արթնանալ և քնել մաքուր անկողնում…
Թույն-Մի նետեք դժվարության մեջ…
Թույն-գնահատել ոչ թե արտաքին փեղկով, այլ հոգու ազնվականությամբ…
Թույն-բարձրացնել երեխաներին ոչ միայն կուշտ և հագնված մակարդակով, այլև լսված և ընդունված իրենց բնույթով…
Թույն-ծխել մեծ հոգնածությունից հետո ՝ կծկվելով հարմարավետ աստիճանի վրա…
Թույն-կանգնեք, գրկեք, մինչև առավոտ զով ջրի ափին…
Թույն է հանդիպել բաժանումից հետո և հասկանալ, որ ոչինչ չի ավարտվել…
Թույն է ապրել միմյանց հետ առանց դանակների մեջքին և առանց ստորության…
Թույն-անել մի բան, որից ուրախության սագի բշտիկներն անցնում են դեպի մատները…
Թույն-ոտաբոբիկ պարել կեսգիշերային խոհանոցում…
Թույն է իմանալ, որ չկան նրանք, ում համար դառը ցավի աղբյուր ես…
Թույն է լինել այնպիսին, ինչպիսին դուք պատահել եք մեկ միլիոն կիլոմետր տխրությունից հետո, առանց աչքերի տակ պայուսակների, կնճիռների կոտրվածքների, ծեծկռտուքի սպիների կայծակների պահանջների…
Թույն է պարտությունից հետո վեր կենալը և շարունակել ապրել ՝ առանց բեռնելու գալիք վրեժի պայուսակները և առանց մրցելու հաղթողների հետ…
Շատ բաներ լավ են, տղերք, եթե չձևացնեք, որ Լուսավորության վարպետ եք…
Եվ իսկապես ափսոս է, եթե այս մասին իմանաք հավերժությունից երեք քայլ առաջ…
Կատարեք առաջինը… և կանգ առեք հիացմունքով — Ես կարող եմ գնալ, անիծյալ!!!…
Կատարեք երկրորդը և հիշեք այն շուրթերի համը, որոնք կարիք չունեին ձեռք բերելու նևրոտիկ հետապնդման մեջ. նրանք իրենք են ձգվել դեպի ձեզ իրական սիրո կամավորության մեջ…
Կատարեք երրորդը… և ասեք ինքներդ ձեզ… ոչ, ասելու բան չի մնում…
Շատ կարևոր է ժամանակ ունենալ պարզապես մարդիկ լինելու համար… և ժամանակին հրաժարվել անտեսանելի թագից…
Կյանքի համար…
բջջի բաժանոմ
Բջիջ (լատին․՝ cellula՝ խորշիկ, փոքր սենյակ[1], բջիջ, հունարեն՝ ցիտոս՝ անոթ, բջիջ), բոլոր հայտնի կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքային, ֆունկցիոնալ և ժառանգական տարրական միավորը։ Բջիջը, որպես օրգանիզմի կառուցվածքի տարրական միավոր, օժտված է կենդանի նյութին բնորոշ հատկություններով, որոնք պահպանում ու փոխանցվում են հաջորդ սերունդներին։ Բջիջն ուսումնասիրող գիտությունը բջջաբանությունն է։ Բջիջը կազմված է ցիտոպլազմայից, որը պարփակված է բջջաթաղանթի մեջ։ Ցիտոպլազման պարունակում է կենսամոլեկուլներ, որոնցից են, օրինակ, սպիտակուցները և նուկլեինաթթուները[2]։
Շատ միկրոօրգանիզմներ (օրինակ՝ բակտերիաները, որոշ ջրիմուռներ ու սնկեր, նախակենդանիները) կազմված են 1 բջջից և անվանվում են միաբջիջ օրգանիզմներ։ Բազմաբջիջ օրգանիզմները, որոնցից են բարձրակարգ բույսերն ու կենդանիները, այդ թվում և մարդը, կազմված են մեծ քանակությամբ բազմազան բջիջներից, որոնք միավորված են հյուսվածքներում ու օրգաններում։ Օրինակ՝ մարդու օրգանիզմը բաղկացած է մոտ 1012 բջիջներից[3]։ Վերջիններիս կենսագործունեությունը հնարավոր է էներգիայի արտաքին աղբյուրների և քիմիական նյութերի օգտագործման շնորհիվ, որն անհրաժեշտ է բարդ կազմավորված ու փոխադարձ կապված բջջային կառուցվածքների սինթեզի և վերականգման, ինչպես նաև մասնագիտացված ֆունկցիաների կատարման համար։ Բույսերի և կենդանիների բջիջների մեծ մասը տեսանելի են միայն մանրադիտակի տակ և ունեն 1-100 միկրոմետր չափեր[4]։
Բջիջը հայտնաբերել է Ռոբերտ Հուկը 1665 թվականին, որը նմանացրել է բջիջը վանքի սենյակներում քրիստոնյա հոգևորականների դասավորությանը[5][6]։ Բջջային տեսությունն առաջին անգամ զարգացրել են Մաթիաս Յակոբ Շլեյդենը և Թեոդոր Շվանը 1839 թվականին։ Այս տեսությունը պնդում է, որ բոլոր օրգանիզմները կազմված են մեկ կամ ավելի բջիջներից, որոնք կրում են բջիջների գործունեությունը կարգավորող՝ ժառանգական տեղեկատվություն։ Բջիջները Երկրի վրա առաջացել են նվազագույնը 3,5 միլիարդ տարի առաջ
Կուտակված փաստանյութերի վրա Շլեյդենը և Շվանը 1838—1839 թվականներին ձևակերպեցին բջջային տեսությունը, որը հետագայում զարգացրեց Վիրխովը։ Այժմյան բջջային տեսության հիմնադրույթները կայանում են հետևյալում՝ բոլոր օրգանիզմները կազմված են բջիջներից (բացառությամբ կյանքի ոչ բջջային ձևերի), և որ բջիջը կյանքի ձևերի համար հանդիսանում է կառուցվածքային, ֆունկցիոնալ, գենետիկական տարրական միավորը։ Բույսերի և կենդանիների աճման հիմքում ընկած է բջիջների բազմացումը, նոր բջիջներն առաջանում են նախորդ բջիջների կիսման հետևանքով։ Յուրաքանչյուր բջիջ կազմված է ցիտոպլազմայից, կորիզից, թաղանթից։ Բջիջը միջավայրից կլանում է նյութեր և էներգիա, վերափոխում և օգտագործում է իր կենսագործունեության համար։ Բջջում պահպանվում, իրագործվում և դուստր բջիջներին է փոխանցվում գենետիկական ինֆորմացիան։ Կան օրգանիզմներ, որոնք կազմված են մեկ բջջից և ինքնուրույն են։ Բազմաբջիջ օրգանիզմներում բջիջներն ունեն իրենց հատուկ ֆունկցիան և առաջացնում են հյուսվածքներ։ Հյուսվածքներից կազմավորվում են օրգանները, որոնք սերտորեն կապված են միմյանց հետ և կարգավորում են հումորալ և նյարդային համակարգերի միջոցով։
Ներկայումս հաստատված է, որ բոլոր բջիջները միանման պահպանում են գենետիկական ինֆորմացիան, որն օգտագործում են սպիտակուցի սինթեզի համար, պահպանում ու փոխանցում են էներգիան, որը վերափոխում են աշխատանքի, կարգավորում են նյութափոխանակությունը, բջջային կազմության շնորհիվ օրգանիզմը դիսկրետ է և ամբողջական։ Օրգանիզմի մասնատումը առանձին փոքր կառուցվածքային միավորների ստեղծում է հսկայական մակերես, որում ընթանում են նյութափոխանակության գործընթացները։
Կառլ Բերը հայտնաբերեց ձվաբջիջները և ձևակերպեց այն դրույթը, որ բոլոր բազմաբջիջ օրգանիզմներն իրենց զարգացումը սկսում են մեկ բջջից՝ զիգոտից։
Բջիջները մանրադիտակային գոյացություններ են, ունեն մի քանի միկրոնից (բակտերիաներ) մինչև 10-50 մկմ և ավելի մեծություն։ Ըստ ձևի՝ լինում են գնդաձև, իլիկաձև, ձվաձև, մտրակավոր և այլն։ Բջիջների նուրբ կառուցվածքը, շարժումները, բաժանումը և այլն ուսումնասիրում են ժամանակակից մանրադիտակների (էլեկտրոնային, լյումինեսցենտային և այլն) օգնությամբ։
Բազմաբջիջ օրգանիզմում կան բազմաթիվ բջիջներ, որոնք միմյանցից տարբերվում են կառուցվածքով և կենսագործունեությամբ։ Միևնույն ծագման մասնագիտացված բջիջներն առաջացնում են հյուսվածքներ։ Ժամանակակից դասակարգմամբ բջիջները բաժանում են ըստ հյուսվածքի տեսակի՝ էպիթելային, շարակցական, մկանային և նյարդային։ Բջիջները, պահպանելով յուրաքանչյուր հյուսվածքի բնորոշ գծերը, կարող են տարբերվել թե՛ արտաքին տեսքով, թե’ ֆունկցիայով, և տարբերությունների բնույթը փոփոխվում է օրգանիզմի անհատական զարգացման ընթացքում։ Ֆունկցիոնալ առանձնահատկությունների ձեռքբերման կարևոր գործոն է նաև բջջի փոխներգործությունը (նյարդային կամ հումորալ կապով) այլ հյուսվածքների բջիջների կամ հեռավոր բջջային համակարգերի հետ։
Շարադրություն
11.12.2023
Մի ընտանիքում մեծացել էին երեք երեխա ՝երկու տղա մեկ աղջիկ ։ Եղբայրներից մեծը շատ ագահ էր և ուզում էր ծնողների ամբողջ ունեցվածքը մնար իրեն ։ Հայրն արդեն զառամյալ ծերունի էր և աչքերը լավ չէին տեսնում ։ Ագահ տղան կեղծ թղթեր էր կազմել որպեսզի հայրը ստորագրեր և ամբողջ ունեցվածքը մնար իրեն ; Այդ մասին իմանում է քույրը և բարկանում է եղբոր ագահության վրա ու գաղտնի փոխում է փաստաթղթերը ։ Ագահը չիմանալով տալիս է այդ թղթերը հորը ստորագրելու ; Հոր մահից հետո ագահը հայտարարում է , որ ունեցվածքը իրեն է պատկանում և դուրս է շպրտում եղբորն ու քրոջը ։Քույրը դիմում է ոստիկանություն և նրանց հետ վերադառնալով հայրական տուն ցույց է տալիս եղբոր մոտի թղթերը ; Ըստ այդ թղթերի ունեցվածքը մնում է բարի եղբորը ։ Ոստիկաննորը դուրս են շպրտում ագահ տղային առանց մի կոպեկի ;
շարադրություն
11.12.2023
Ֆիլմը մարդկային ագահության մասին էր , որտեղ գլխավոր հերոսը ՝գյուղապետը ուներ կովերի ֆերմա ու չէր ուզում , որ կողքի գյուղի բնակիչները ունենաին ցուլիկ ;
Swedish festivities, holidays and traditions
Many Swedes like to celebrate. On some occasions they just meet somewhere outdoors and party in a relaxed way. On other occasions they dress up and celebrate in quite a formal way – just think of the Nobel Banquet that is held every year on December 10 and broadcast live on TV. Here are some highlights in the Swedish calendar. Swedish festivities Year.
Walpurgis Eve (Valborgsmässoafton), April 30
If you want to find an evening when song is to be heard in every village, town or city, then be sure to be in Sweden on the 30th of April. On that date, known as Valborgsmässoafton (Walpurgis Eve), huge bonfires are lit at dusk. As the fire grows in intensity, singers from local choral groups come forward to sing songs that celebrate the end of winter and herald the arrival of spring. In Stockholm there are several places where you can join the festivities and one of the most popular you’ll find at Skansen open air museum.
Graduation time (“studenten”)
At the end of May and beginning of June you will notice many young people with student caps in Swedish city centres. They are celebrating their last days in school (secondary education, which is called “gymnasium” in Swedish). In many cities processions are organized and the students get driven around town on trucks and tractors (“studentflak”). During this graduation time many other student events are held, both in public (student balls) and at the students’ homes (receptions and dinners). Though alcohol usually is forbidden at such festivities, it unarguably plays a major role during these days.
Christmas
Many cities and regions in Sweden have long traditions with Christmas markets, Christmas concerts, Christmas shopping, and Christmas buffets (“julbord”). The three major cities Stockholm, Gothenburg and Malmö all have their Christmas markets. However, you can also find Christmas markets out in the country, for example in Skåne and Småland – Huseby Bruk near Växjö is a good example.
Gothenburg attracts many tourists with Christmas at the amusement park Liseberg and with the Lane of Lights on its main boulevard. Gothenburg is also called the “Christmas City”.
How Sweden celebrates New Year
Գևորգ Հարությունյան 
